حضرت علی بن موسی الرضا(ع) درباره فلسفه و علل تشریع حج خطاب به فضل بن شاذان می‌فرمایند: «حج به سوی خدا رفتن و در پیشگاه باری تعالی حاضر شدن است».
دین به عنوان یک اصل ثابت و غیر قابل انکار در زندگی بشر نقش مهمی را بر عهده دارد و اهمیت آن بر کسی پوشیده نیست. اما اینکه چه مفاهیمی در قالب یک شریعت عهده دار هدایت انسان است و از زبان چه کسی و با چه مضمونی ارائه شده، سؤالی است که انسان همواره در پی کشف آن بوده است.
هماهنگی تعالیم الهی اسلام با فطرت انسان از ویژگی‌هایی است که باعث تمایز آن از سایر ادیان و موجب گرایش اندیشه‌های پاک و حقیقت جو شده است که این نشانه جاودانه و جهانی بودن این شریعت مقدس می‌باشد. بنابراین بر خداوند حکیم است تا برای دوام این اصل ثابت در زندگی بشر و تداوم موافقت احکام و دستورات آن با فطرت انسان، برنامه‌هایی تدوین کند که در هر عصری و با وجود هرگونه شرایط زمانی علاوه بر موافقت با فطرت الهی انسان، به نیازهای روحی، جسمی، فردی و اجتماعی او پاسخ دهد.
در این راستا «حج» به عنوان سند گویا و جنبش حرکت آفرین اسلام مایه دوام دین و ایجاد روحیه جمعی بین مسلمانانی است که به لحاظ پراکندگی جمعیتی در نقاط مختلف و گستردگی جغرافیایی کشور اسلامی از یکدیگر فاصله گرفته‌اند. علاوه بر این از آنجا که حج ریشه در اصول اعتقادی و فکری مسلمانان دارد سبب استحکام پایه‌های اخلاقی در فرد فرد مسلمین می‌شود که می‌توان از آن به عنوان نهضت خودسازی در اسلام یاد کرد، از طرف دیگر «حج» باعث اصلاح اخلاق اجتماعی و تثبیت اخلاق اسلامی در جامعه می‌شود.
اینک به بهانه دهه کرامت و هفته حج، به فلسفه حج از دیدگاه امام رضا(ع) پرداخته‌ایم: