در روزهای اخیر خبری مبنی بر مکاتبه ایران و عربستان برای برقراری عمره مفرده منتشر شد و سیدصادق حسینی، رئیس سازمان حج و زیارت گفت که مکاتبات لازم در خصوص راه‌اندازی حج عمره از سوی سازمان حج و زیارت انجام شده، اما تاکنون در این زمینه پاسخی دریافت نکرده‌ایم.
با اعلام این خبر بار دیگر امیدها برای تشرف به خانه خدا و انجام عمره مفرده در دل پنج میلیون و ۸۰۰ هزار نفر که بیش از هفت سال در انتظار زیارت خانه خدا هستند، جوانه زد. اما با توجه به نبود روابط سیاسی با طرف سعودی، همچنان برای از سرگیری عمره مفرده باید منتظر ایجاد روابط دیپلماتیک بین ۲ کشور بود.
عربستان امکان ثبت‌نام عمره مفرده را برای ایرانیان فراهم کرد
البته، یک منبع آگاه می‌گوید: عربستان سامانه ثبت‌نام برای سفر به عمره مفرده را برای زائران ایرانی باز کرده و این به معنای آمادگی سعودی‌ها برای پذیرش زائران ایرانی است.
این امر در حالی است که پس از ایام حج تمتع، عربستان سامانه ثبت‌نام عمره مفرده را برای بسیاری از کشورها باز کرد تا متقاضیان زیارت خانه خدا از کشورهای مختلف بتوانند به عمره مفرده مشرف شوند که از ۲۰ ذی‌الحجه سال جاری زائران عربستانی و از اول ماه محرم زائران خارجی امکان تشرف به خانه خدا را داشتند. در نخستین مرحله زائران عراقی و پاکستانی وارد مسجدالحرام شدند و پس از آن زوار سایر کشورها به زیارت کعبه پرداختند. در روزهای گذشته نیز عربستان محدودیت تشرف زائران مصری برای زیارت خانه خدا را لغو کرد و سامانه اعتمرنا برای زائران این کشور نیز باز شد.
چرا با وجود آمادگی سعودی‌ها، برقراری عمره مفرده به تأخیر افتاد؟
با این وجود، همچنان ایران برای تکرار نشدن مشکلات به دلیل نبود روابط سیاسی، تا زمان برقراری روابط سیاسی بین ۲ کشور اقدام به اعزام عمره‌گزاران به سرزمین وحی نخواهد کرد. چرا که پیش از این نیز مسؤولان کشورمان برای تشرف زائران ایرانی به سرزمین وحی و انجام سفر عمره مفرده شروطی گذاشته بودند که برخی را سعودی‌ها مورد پذیرش قرار داده بودند. اما به دلیل اینکه طرف سعودی همه شروط را نپذیرفته بود، اعزام زائران به عمره مفرده باز هم به تأخیر افتاد.
حفظ و تضمین سلامت، امنیت، عزت و کرامت زائران، استقرار کنسولگری ایران در عربستان برای دفاع از حقوق شهروندی ایرانیان در این کشور و همچنین لغو قوانین سختگیرانه برای ورود اتباع عربستانی به ایران از جمله شروط ایران برای برقراری عمره مفرده بود که طرف سعودی با سومین شرط موافق نبود و همین امر موجب شد تا مسؤولان کشورمان هم اقدام به اعزام زائران به عمره مفرده نکنند.
پس از قطع روابط سیاسی با طرف سعودی، هیچ سفر زیارتی با توافق وزارت خارجه و دولت عربستان صورت نگرفت و حتی از سال ۹۶ که حج تمتع برقرار شد، مسؤولان حج کشورمان با مسؤولان حج عربستان وارد مذاکره شدند. با توجه به قطع روابط سیاسی با عربستان که هفت سال از آن می‌گذرد، با واسطه‌گری برخی کشورها همچون عمان و عراق، مذاکراتی بین ایران و عربستان در حال انجام است که همچنان به قطعیت نرسیده و این روند ادامه دارد.
مذاکراتی برای برقراری عمره مفرده در ایام حج تمتع سال جاری انجام نشد
با این وجود، در مذاکرات انجام شده با طرف سعودی، به برقراری عمره نیز اشاره شده است. از طرفی هم سعودی‌ها نسبت به پذیرش زائران ایرانی برای تشرف به عمره مفرده از سال‌ها قبل اعلام آمادگی کرده‌اند؛ تا جایی که در سال ۹۷ و ۹۸ هم که در ایام حج تمتع مسؤولان حج کشورمان با طرف سعودی درباره ازسرگیری حج تمتع وارد مذاکره شدند، آنها با حضور ایرانیان موافقت کردند.
اما با توجه به حوادث تلخ سال‌های گذشته که برای زائران کشورمان در عربستان اتفاق افتاد، مسؤولان کشورمان چند شرط برای اعزام زائران ایرانی به عمره مفرده اعلام کردند که در سال ۹۷ طرف سعودی نسبت به این شروط در تردید بود، اما سال ۹۸ با برخی از آنها موافقت کرد.
البته امسال مسؤولان حج کشورمان، موضوع عمره مفرده را در ایام حج تمتع به صورت رسمی پیگیری نکردند. یکی از مسؤولان با بیان اینکه در ایام حج تمتع به دلیل نبود زمان کافی برای انجام مذاکرات با طرف سعودی فرصت برای پیگیری موضوع عمره مفرده وجود نداشت، می‌گوید: هر ساله برای امضای تفاهم‌نامه حج، چند ماه قبل از اعزام‌ها، هیأتی به عربستان سفر می‌کرد تا تفاهم‌نامه حج به امضای طرفین برسد که امسال این روند به صورت مجازی انجام شد. در ایام حج تمتع نیز مذاکراتی با طرف سعودی صورت نگرفت تا این موضوع نیز مطرح و بررسی شود.
وقتی سعودی‌ها هم در خواستار حضور زائران ایرانی به سرزمین وحی می‌شوند
علاوه بر این، یک منبع مطلع از آمادگی سعودی‌ها برای حضور زائران ایرانی به سرزمین وحی خبر می‌دهد و می‌گوید: در جلسات اخیر سعودی‌ها، وزیر حج و عمره عربستان به لزوم تلاش برای جذب بیشتر زائر اشاره کرده و برخی از حاضران در این جلسه نیز پیشنهاد تسهیل سفر زائران ایرانی را مطرح و خواستار تشرف ایرانیان به عمره مفرده شده‌اند. از طرفی هم برخی با این پیشنهاد مخالفت کردند که البته تعداد موافقان حضور ایرانیان بیش از مخالفان بوده است.
آزادی حاجی ایرانی بدون داشتن روابط مستقیم سیاسی با عربستان محقق شد
همچنین در روزهای گذشته رئیس سازمان حج و زیارت با توجه به مذاکرات وزارت امور خارجه ایران با عربستان، برای ازسرگیری اعزام به این سفر معنوی چشم‌انداز مثبتی پیشبینی کرده است.
سعودی‌ها هم تاکنون نسبت به گذشته منعطف‌تر شده‌اند و با توجه به پیگیری‌ها و واسطه‌گری کشورهای عمان و عراق، مذاکرات تا حد مناسبی پیش رفته است و حتی با توجه به نبود روابط سیاسی با عربستان، یکی از حجاج کشورمان که حدود ۸۰ روز در زندان عربستان بود، با وجود اینکه هیچ مسؤول ایرانی در عربستان حضور نداشت، با مذاکرات انجام شده با کشورهای واسطه، بالاخره سعودی‌ها حاضر به آزادی زندانی ایرانی شدند و خلیل دردمند که به دلیل گرفته عکسی از کعبه که حاج قاسم سلیمانی در این تصویر کلاژ شده بود، بازداشت و زندانی شده بود، در روزهای گذشته آزاد و به میهن بازگشت.
اما به دلیل اهمیت حفظ سلامت و امنیت زائران کشورمان، نه تنها سازمان حج و زیارت به عنوان متولی اعزام زائران، بلکه وزارت امور خارجه نیز نسبت به برقراری سفر عمره حساسیت‌های خاصی دارد و تا زمانی که عربستان شروط ایران را قبول نکند، خبری از برقراری عمره مفرده نیست.
اعزام سالانه ۶۰۰ هزار ایرانی به سرزمین وحی قبل از تعطیلی عمره
البته بعثه مقام معظم رهبری هم برای ازسرگیری عمره مفرده در حال آمادگی است و در روزهای گذشته طرح تبدیل وضعیت روحانیون عتبات به روحانیون عمره را اجرایی کرد تا از این طریق برای برنامه‌های فرهنگی در صورت برقراری عمره مفرده دچار مشکل نشوند.رئیس سازمان حج و زیارت نیز گفته است در صورت پاسخ عربستان برای بازگشایی مجدد عمره مفره، این آمادگی وجود دارد تا ظرف کمتر از یک ماه اقدامات اجرایی انجام گیرد.
با این وجود، از سال ۹۱ تاکنون هیچ ثبت‌نامی انجام نگرفته است و حدود ۶ میلیون نفر در نوبت عمره مفرده هستند. البته دلیل توقف ثبت‌نام عمره مفرده در آن سال بالا بودن تعداد متقاضیان بود. چرا که با توجه به اعزام سالانه حدود ۶۰۰ هزار نفر، مسؤولان در نظر داشتند تا ۱۰ سال بعد همه متقاضیان به عمره مفرده مشرف شوند.
قطع روابط سیاسی با عربستان و انتظار بیش از ۷ ساله حدود ۶ میلیون ایرانی برای سفر عمره
اما بر خلاف برنامه‌ریزی‌های پیشبینی شده، عمره مفرده از سال ۹۴ به دلیل تعرض سعودی‌ها به ۲ نوجوان کشورمان در فرودگاه جده با دستور وزیر ارشاد وقت متوقف شد و در حج تمتع آن سال هم فاجعه منا رخ داد و به دلیل بی‌کفایتی آل سعود حدود ۵۰۰ ایرانی به شهادت رسیدند. در همان سال با اعدام شیخ نمر باقر النمر، فقیه شیعه عربستانی، در مشهد جمعی از مردم پرچم عربستان را از ساختمان کنسولگری این کشور پایین کشیدند. در تهران نیز با توجه به سکوت سعودی‌ها در برابر فاجعه منا، پس از تجمع اعتراضی اعدام شیخ نمر، برخی وارد ساختمان سفارت عربستان شدند و آنجا را به آتش کشیدند. عربستان هم که تحت فشار بود، اعلام کرد که دیگر پروازی بین ۲ کشور نخواهد بود و از آن پس روابط تجاری و سیاسی بین ایران و عربستان قطع شد.
بر همین اساس، دیگر هیچ زائر ایرانی به سفر عمره مشرف نشد و با گذشت بیش از هفت سال، همچنان بسیاری از ایرانیان در حسرت زیارت مسجدالحرام و اعمال عمره مفرده هستند تا بتوانند خانه خدا را از نزدیک زیارت و طواف کنند.
عربستان در انتظار دور ششم مذاکرات با ایران
اکنون پس از مدت‌ها دوباره مذاکرات بین عربستان و ایران با واسطه در حال انجام است و به گفته حجت‌الاسلام سیدابراهیم رئیسی، رئیس جمهور کشورمان ارتباط با جوامع اسلامی و کشورهای همسایه به عنوان اولویت سیاست خارجی دولت سیزدهم است. البته در روزهای گذشته وزیر خارجه عربستان با اشاره به اینکه مذاکره با ایران هنوز به نتیجه ملموسی نرسیده، از آماده بودن برای انجام دور ششم مذاکرات خبر داده است. با این وجود، هنوز زمان قطعی دور ششم مذاکرات بین ایران و عربستان مشخص نیست.
به گزارش فارس، با توجه به آمادگی سعودی‌ها و تلاش برای برقراری روابط سیاسی بین ایران و عربستان، از سرگیری عمره مفرده دور از انتظار نیست. البته به دلیل تأخیر مذاکرات، به نظر می‌رسد که امسال هم عمره مفرده برقرار نشود. با این وجود، باید منتظر تصمیم ایران و عربستان و همچنین برگزاری و نتایج دور ششم مذاکرات باشیم.