رئیس مرکز ترجمان وحی درباره فلسفه مناسک حج گفت: همه چیز و همه کس از دست و زبان حج‌گزار در امان است، او حتی حق ندارد گیاهان حرم را لگدمال کند و از هر نوع لذت دنیایی چشم‌پوشی می‌کند.
حج از اعمال مهم در دین اسلام است و بر هر مسلمانی که شرایط لازم را داشته باشد، واجب شده است و اعمال و مناسکی دارد که باید انجام شود. در کنار اعمال فردی و معنوی، بر مناسک حج یک روح جمعی و اجتماعی نیز حاکم است. اینکه همه مسلمانان با هر رنگ و زبان و از هر قوم و قبیله‌ای، در زمان و مکان واحد گردهم می‌آیند و به پرستش خدای واحد شهادت می‌دهند و از غیر او برائت می‌جویند، نشان دهنده اهمیت حضور جمعی انسان‌هاست.
خبرنگار ایکنا به این مناسبت با حجت‌الاسلام والمسلمین محمد نقدی؛ رئیس مرکز ترجمان وحی گفت‌وگو کرده است که در ادامه می‌خوانیم؛
ایکنا ـ اهمیت حج از منظر قرآن کریم چگونه تصویر شده است؟
فریضه حج یکی از فروع دین اسلام است که در شرایط خاصی مسلمانان مکلف به انجام آن هستند. مهمترین شرط انجام آن وجود استطاعت است. به همین خاطر خداوند متعال در قرآن مجید در مورد وجوب انجام آن فرموده است: فِيهِ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ مَقَامُ إِبْرَاهِيمَ ۖ وَمَنْ دَخَلَهُ كَانَ آمِنًا ۗ وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا ۚ وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ (۹۷ آل عمران). برای خداست به گردن مردم که حج به‌جا آورند اگر مستطیع باشند لذا برای همه امکان انجام آن نیست، مگر کسانی که استطاعت انجام آن را، هم از نظر جسمی و هم از نظر مالی داشته باشند. در اهمیت این فریضه مقدس همین‌قدر بس که در ۱۲ سوره قرآن از آن یاد شده و نیز سوره‌ای به‌نام حج در قرآن آمده است.
خانه کعبه که حاجیان باید بر گرد آن طواف کنند در شهر مکه قرار دارد و قدمت ساخت آن به چند هزار سال قبل برمی‌گردد و براساس آیات قرآن اولین خانه‌ای که برای عبادت انسان‌ها بر روی زمین بنا شده، خانه کعبه است. إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبَارَكًا وَهُدًى لِلْعَالَمِينَ؛ شهر مکه در منابع اسلامی به عنوان اشرف‌البقاع علی الارض معرفی شده، مهمترین مکان روی زمین. قریب هزار پیامبر در این شهر برگرد خانه کعبه طواف کرده‌اند و بین رکن یمانی و رکن حجرالاسود هفتاد پیامبر از گرسنگی مرده و دفن شده‌اند.
در کنار خانه کعبه و در حجر اسماعیل پیامبران و افراد زیادی مدفون هستند که حرام است زائران در حین طواف از روی قبر آنان عبور کنند. یکی از آنان هاجر همسر حضرت ابراهیم(ع) است که در کمال وفاداری پا به پای حضرت ابراهیم(ع) حرکت کرد و با همه هواهای نفسانی و ظواهر دنیایی جنگید و به تعالی رسید که قبر او جزء خانه کعبه شد، به طوری که زائر باید دور خانه و دور قبر او بگردد.
ایکنا ـ حج مناسک زیادی دارد که اولین آن احرام و به تن کردن لباس احرام است، فلسفه این حکم الهی چیست؟
برای انجام این فریضه مقدس احکام و اسراری است که در کتاب‌های فقهی و مناسک به آنها اشاره شده است و ما در این گفت‌وگو تنها به یکی از آنها یعنی فلسفه محرم‌شدن اشاره می‌کنیم. همه می‌دانیم که حجاج وقتی عزم سفر برای شهر مکه و طواف خانه کعبه می‌کنند باید ابتدا مُحرِم شوند، یعنی اولین عمل احرام است و این به‌خاطر قداست و اهمیت این شهر است. لباس‌های خود را از تن درآورید، دو پارچه و یا حوله سفید پاک که قبلاً تهیه کرده‌اید، بپوشید. کلیه زیورآلات و وسائلی که شما را از یاد خدا غافل می‌کند از خود دور کنید. عطر و آرایش نداشته باشید و با گفتن اذکاری خاص و نیت انجام فریضه حج مُحرِم شوید و به مجرد این قصد و نیت، حداقل ۲۴ کار بر شما حرام می‌شود. باید تمام مظاهر خودنمایی، مباهات، فخرفروشی، اهانت و اسائه ادب به دیگران، گفتن ناسزا و فحش، آزار رساندن به دیگران و هر موجود زنده‌ای را، کاملاً ترک کنید. تا جایی که اجازه ندارید مورچه یا مگسی را که بر روی دست و یا سایر اعضای بدنتان نشسته است را بکشید.
همه چیز و همه کس از دست و زبان شما در امانند، حتی حق ندارید گیاهان حرم را لگدمال کنید. اجازه ندارید در آینه خود را ببینید و از هر نوع لذت دنیایی؛ از همسر و حتی چشیدن و بوییدن غذاهای معطر و مطبوع، باید چشم‌پوشی کنید تا ورود به شهر مکه و انجام طواف و این حالت، اوج خضوع، خشوع و بندگی و اطاعت از خداست. با این سفر، انسان به گونه‌ای تربیت می‌شود که هیچ‌گاه به ذهنش خطور نمی‌کند انسان‌های دیگر را در محیط زندگی مورد آزار قرار دهد. تصور کنید اگر هر مسلمانی چنین رفتاری نسبت به دیگران داشته باشد، آیا دنیا کمتر از بهشت می‌شود.
در زمان خلیفه دوم، شخصی از عراق برای انجام فریضه حج به مکه مشرف شده بود، در حال احرام، مگسی روی دست او نشسته بود و این شخص مگس را کشته بود، بعد برای اینکه مطمئن شود گناهی مرتکب نشده و یا کفاره‌ای به عهده‌اش نیست، نزد عبدالله بن عمر رفته و پس از نقل ماجرا، از او سؤال می‌کند که تکلیفش در برابر این خطا چیست؟ عبدالله بن عمر از او سؤال می‌کند تو اهل کجائی و از کجا برای حج آمده‌ای؟ او جواب می‌دهد: از عراق. عبدالله بن عمر در کمال تعجب با تندی به او می‌گوید در جلوی دیدگان شما، پسر پیغمبر را در سرزمین کربلا با یارانش سر بریده‌اند و تو چیزی نگفته‌ای! اما الان از حکم کشتن یک مگس در مکه سؤال می‌کنی؟
اسلام و احکام حیات‌بخش آن این‌گونه آدم‌ها را تربیت می‌کند. نیاز واقعی بشر امروز درک حقیقت اسلام و عمل به آن است. المسلم من سلم المسلمون من یده و لسانه؛ مسلمان واقعی کسی است که دیگران از دست و زبان او در امان باشند. در جهان امروز وضعیت غیر مسلمانان و کفار روشن است اما عمل و رفتار ما مسلمانان چگونه است؟
با تذکر در مورد انجام این فریضه از آغاز انجام آن، خداوند متعال مراتبی برای تربیت یک انسان در نظر گرفته است.
ایکنا ـ برخی در جهان اسلام طوری رفتار می‌کنند که انگار هدف از تشریع حج این بوده است که مسلمین چند روزی به بهانه انجام یک کار عبادی در کنار هم باشند و بعد هم وقتی به کشورشان برگشتند هرکدام دنبال کارهای گذشته خود بروند؟ آیا نباید این ظرفیت در خدمت به خلق و دشمن‌ستیزی و وحدت به کار گرفته شود؟
فریضه حج بزرگ‌ترین و با شکوه‌ترین اجتماع مسلمانان است که با انجام آن بسیاری از گره‌های کور زندگی آلوده به انواع فساد آنان می‌تواند گشوده شود. ابرقدرت‌ها که رسانه و همه امکانات تبلیغی در اختیار آنان است، با هیچ سرمایه و شگردی نمی‌توانند انسان‌ها را در زمانی معین و در مکانی مشخص دور هم جمع کنند. اما خداوند متعال به‌وسیله حضرت ابراهیم(ع) چند هزار سال قبل ندا داده که مردم به حج مشرف شوند و امروز ما شاهدیم که از سراسر جهان با همه بزرگی و با سختی و تحمل رنج فراوان و صرف هزینه‌های گزاف مسلمانان از روی میل و رغبت در کمال اختیار، بدون هیچ اکراه و اجباری، سختی‌های سفر را تحمل می‌کنند و دور هم جمع می‌شوند. برای چه هدفی؛ لِيَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ وَيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيَّامٍ مَعْلُومَاتٍ عَلَىٰ مَا رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعَامِ ۖ فَكُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْبَائِسَ الْفَقِيرَ؛ تا شاهد منافعی باشند که برای همه آنها مفید است.
اصولاً در دین اسلام همه عبادات که نقشی اساسی برای نزدیکی به خدا و دوری از گناه دارد اگر به صورت جمعی انجام شود اهداف آن تحقق پیدا می‌کند. خداوند متعال با انجام هرعمل عبادی می‌خواهد هم‌بستگی، هم‌یاری و الفت و نزدیکی بین انسان‌ها را با همه اختلافات در رنگ، نژاد و زبان رقم بزند و رمز موفقیت در این اعمال عبادی را وحدت و همدلی می‌داند. لذا بزرگ‌ترین رمزی که در این فریضه مقدس مورد توجه است وحدت است. چیزی که امروز استکبار و قدرت‌های بزرگ از آن وحشت دارند و با انواع دسیسه‌ها درصدد شکستن و به‌هم‌زدن آن هستند، به همین خاطر تلاش دارند از طریق رسانه و با تبلیغات غیرواقعی، انواع تهمت‌ها و دروغ‌ها را برای ایجاد شکاف در این اتفاق مبارک رقم بزنند.
ایکنا ـ مقام مظم رهبری امسال بر حج برائت تاکید فرمودند، این نوع نگاه به حج چه کارکردی می‌تواند داشته باشد؟
در کنار وحدت که از آن سخن گفتیم گام دومی که در این فریضه مقدس مورد عنایت خداوند متعال است و امروز می‌تواند به کمک مسلمانان بیاید، برائت و دوری از مشرکان و کفار و معاندان است که ریشه همه بدبختی‌های انسان معاصر از آن است. در جهان امروز عملکرد مستکبران و جهان‌خواران در برخورد با وقایع تلخی که در خاورمیانه و در غزه می‌گذرد، نیاز به بیان ندارد. انجام این جنایات از طرف صهیونیست‌های غاصب و آدم‌کش با حمایت و طرفداری قدرت‌های پوشالی و دروغین مدعی دموکراسی واقعیت تلخ عصر ما را نشان می‌کند. لذا همان‌گونه که خداوند متعال در قرآن مجید برای انجام این فریضه به وحدت و همدلی مسلمانان دستور داده به اعلام برائت و بیزاری از کفار و مشرکین نیز دستور داده که در آیات آغازین سوره توبه به آن اشاره شده است.
خداوند متعال در این آیات به پیامبر(ص) و مسلمانان دستور می‌دهد که از مشرکان بیزاری جویند و از پیمان‌هایی که با آنان بسته‌اند خارج شوند؛ وَأَذَانٌ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ إِلَى النَّاسِ يَوْمَ الْحَجِّ الْأَكْبَرِ أَنَّ اللَّهَ بَرِيءٌ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ۙ وَرَسُولُهُ ۚ فَإِنْ تُبْتُمْ فَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ ۖ وَإِنْ تَوَلَّيْتُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ غَيْرُ مُعْجِزِي اللَّهِ ۗ وَبَشِّرِ الَّذِينَ كَفَرُوا بِعَذَابٍ أَلِيمٍ. بنابراین حج برائت حجی است که صهیونیست‌ها را زمین‌گیر کند و شر دشمنان را از سر مسلمان به خصوص در منطقه خاورمیانه کم کند.