شب ضربت خوردن امام علي (ع)، به شامگاه ۱۸ رمضان و شب ۱۹ رمضان گفته
مي‌شود. در سحرگاه ۱۹ رمضان سال ۴۰ق. امام علي (ع)، امام اول شيعيان با ضربه شمشير
مضروب و زخمي شد. اين واقعه در مسجد كوفه توسط ابن ملجم مرادي اتفاق افتاد و به
شهادت امام علي (ع) در روز ۲۱ رمضان انجاميد.
ضربت خوردن امام علي
امام علي(ع) در شب ۱۹ رمضان ميهمان دخترش ام كلثوم بود و تا صبح اندكي
بيش نخوابيد.[۱] ابن سعد از امام حسن مجتبي (ع) نقل كرده است كه امام علي، در اين
شب پيامبر اسلام (ص) را در خواب ديد و از ظلم‌هايي كه به او شد، گلايه كرد. پيامبر
به او سفارش كرد كه مردم را نفرين كن و علي (ع) نيز چنين دعا كرد كه خدايا به من
بهتر از اين مردم بده و به مردم بدتر از مرا.[۲]
قاتلان امام علي
به گفته ابن سعد در الطبقات الكبري عبدالرحمان بن ملجم مرادي با بَرَك
بن عبيداللّه تميمي و عمرو بن بكر تميمي قرار گذاشتند كه امام علي(ع)، معاويه و
عمرو بن عاص را به قتل برسانند. ابن ملجم به كوفه آمد و با زني به نام قطام دختر
شجنه بن عدي آشنا شد و از او خواستگاري كرد. قطام بخشي از مهريه خود را قتل امام
علي قرار داد و ابن ملجم نيز گفت كه به همين منظور به كوفه آمده است. او شب ۱۹ را
در منزل اشعث بن قيس كندي گذراند. شمشير خود را زهر آلود كرد و در سحرگاه ۱۹ رمضان،
در مسجد كوفه امام علي را مضروب كرد. در اين كار شبيب بن بجره اشجعي نيز ابن ملجم
را همراهي مي‌كرد.[۳]
زمان ضربت خوردن
رواياتي وجود دارد كه امام هنگامي كه وارد مسجد شد مورد حمله واقع شد،
[۴] نقل‌هاي ديگري حاكي از آن است كه امام در حال بيدار كردن مردم براي نماز
بود.[۵] در مقابل از ميثم تمار نقل شده كه امام علي در حال نماز بود كه ابن ملجم
بر سر او ضربه زد[۶] نواده جعدة بن هبيره [۷] نيز همين طور نقل كرده است.[۸]شيخ
طوسي از عالمان شيعه، متقي هندي،ابن عساكر به نقل از كتاب فضائل احمد بن حنبل و
ابن عبدالبر در استيعاب از علماي اهل سنت نيز چنين رواياتي را نقل كرده‌اند. [۹]
فزت و رب الكعبه
فُزْتُ و ربِّ الكَعبَةِ (ترجمه: قسم به خداي كعبه، رستگار شدم)
بنابر آنچه در كتاب‌هاي تاريخي آمده اين جمله را امام علي(ع) پس از
وارد آمدن ضربه شمشير بر سرش گفته است. ابن ابي الدنيا در كتاب مقتل الامام
اميرالمومنين [۱۰] اين روايت را نقل كرده و ابن عساكر در تاريخ مدينه دمشق [۱۱] و
سيد رضي در خصائص الائمه [۱۲] نيز اين جمله را نقل كرده‌اند.
اعمال شب نوزدهم
شب ۱۹ رمضان از سويي يكي از شب‌هاي قدر است و از سوي ديگر شب ضربت خوردن امام
علي(ع) است. شيعيان در اين شب هم اعمال شب‌هاي قدر را انجام مي‌دهند و هم براي
امام علي(ع) عزاداري مي‌كنند. يكي از اعمال خاص شب ۱۹ رمضان، صد بار تكرار كردن
اين جمله است كه اللهم الْعَنْ قَتَلَةَ اَميرِ المؤمنين (ترجمه: خدايا قاتلان
اميرالمؤمنين را لعنت كن) . [۱۳]