مراسم پياده روي كربلا در روز اربعين، از ديرباز در ميان شيعيان و دوستداران اهلبيت عليهم‌السلام اهميت بسزايي داشته و علما و مراجع نيز همگام با مردم عراق و ديگر سرزمين هاي اسلامي در اين مراسم معنوي شركت ميكنند. در طول تاريخ، علماي شيعه در هدايت و ترغيب شيفتگان حسيني به اين پياده روي و زيارت اربعين، نقش اساسي داشته اند و ضمن ارائة رهنمود، خود نيز در اين مراسم شركت كرده اند.
به گزارش سرويس انديشه پايگاه اطلاع رساني حج، علمايي چون آيات عظام ملكي تبريزي، بهجت، مكارم شيرازي، شبيري زنجاني، سيستاني، وحيد خراساني و جوادي آملي با ذكر اهميت برگزاري هرچه باشكوه‌تر اين مراسم، به شركت شيعيان در آن سفارش كرده اند؛ به طوريكه از گذشته تاكنون، علماي بزرگ شيعه نيز در كنار مردم در مراسم پياده روى و زيارت اربعين شركت ميكنند.
حضور پرشور طلاب جوان، روحانيون، عالمان بزرگ و استادان برجسته، حتي مراجع تقليد حوزه علميه نجف در مراسم پيادهروي اربعين، جلوه اي ويژه به اين مراسم بزرگ بخشيده است. البته اين مراسم اختصاص به روز اربعين ندارد و معمولاً به مناسبت اول و نيمه رجب، نيمه شعبان و روز عرفه (كه روز زيارت مخصوص امام حسين عليه السلام است) نيز انجام مىشود. اما در ايام اربعين، از شكوه و عظمت ويژه اي برخوردار ميباشد.
علماي شيعه در هدايت و ترغيب شيفتگان حسيني به انجام زيارت امام بهويژه در اربعين، نقش محوري داشته اند و ضمن ارائه رهنمود، خود نيز به اين مهم مبادرت مي‌ورزيدند.
در ادامه رهنمودها و نظرات علماي بزرگ شيعه راجع به زيارت امام حسين (ع) در روز اربعين را مرور مي‌كنيم:
آيت‌الله ميرزا جواد آقا ملكي تبريزي، با استناد به حديث علامت‌هاي پنجگانه مؤمن مي‌فرمودند:
بر مراقبه كننده لازم است كه بيستم صفر (اربعين) را براي خود روز حزن و ماتم قرار داده، بكوشد كه امام شهيد را در مزار حضرتش زيارت كند؛ هرچند تنها يك بار در تمام عمرش باشد. ۱
آيت‌الله العظمي بهجت فومني، پياده روي اربعين را بهترين فرصت براي معرفي امام حسين عليه‌السلام به جهانيان دانسته، بر اين نكته تأكيد مي‌كردند كه:
الان هنوز همه مردم عالم، حسين عليه‌السلام را نمي‌شناسند و اين تقصير ماست؛ چون ما براي سيد الشهداعليه‌السلام طوري فرياد نزديم كه همه عالم صداي ما را بشنود. ۲
آيت الله العظمي ناصر مكارم شيرازي نيز بر بُعد تبليغي زيارت اربعين اشاره نموده، پياده روي اين موسم را با احترام به امام حسين عليه‌السلام پيوند مي‌زند و تأكيد دارد كه:
پياده رفتن، يك نوع اظهار عظمت و تجليل از مقام شامخ اباعبدالله عليه‌السلام است؛ لذا اين پياده رويِ اربعين خيلي در دنيا صدا ميكند و تبليغ خوبي براي عالم تشيّع و عالم اسلام است؛ يكي از مبلّغ‌هاي بسيار خوب است.
در نگاه آيت الله العظمي شبيري زنجاني پياده سفر كردن به كربلا موضوعيت دارد و آن را يك نوع اداي احترام و خضوع و خشوع دانسته و از مصاديق تعظيم شعائر مي‌شمارد:
امام حسن و امام حسين عليهم السلام پياده به مكه مي‌رفتند و اين خود، يك نوع احترام است. حتي در روايتي در كتاب بحارالانوار در معجزات امام حسن عليه‌السلام اشاره شده كه آن حضرت در بازگشت از مكه به مدينه، با پاي پياده حركت مي‌كردند تا بدانجا كه پاهاي ايشان ورم مي‌كرد… با اينكه وسايل عبور و مرور بوده و حضرات هم به آن دسترسي داشتند… در روايتي معتبر در كتاب كافي، ابن بكير از امام صادق عليه‌السلام درباره بيست سفر پياده حج امام حسن مجتبي عليه‌السلام سؤال ميكند و حضرت در پاسخ اشاره مي‌فرمايند كه حضرت با پاي پياده به حج مي‌رفتند در حالي كه محمل‌ها و كجاوه‌ها همراه حضرت حركت مي‌كردند. ۳
آيت الله العظمي سيد علي سيستاني كه نقش محوري در تعظيم شعائر حسيني عراق معاصر ايفا مي‌نمايد، معتقد است:
خداوند مؤمنان را از آن رو به زيارت مشاهد متبركه ايشان تشويق نموده است كه يادشان جادوانه بماند و جايگاهشان اعتلا يابد، و چون آن بزرگواران نمونه اعلاي بندگي خداي سبحان و جهاد در راه او و فداكاري براي دين استوارش بوده‌اند، اين امر سبب به ياد آوردن خداي متعال و آموزه‌ها و احكام او براي مردم باشد.
ايشان بر ارتقاي باور و رفتار شيفتگان حسيني نيز تأكيد دارند و توصيه مهمشان به زائران اربعين حسيني اين است:
از لوازم اين زيارت آن است كه زائر علاوه بر يادآوري جانفشاني‌هاي امام حسين عليه‌السلام در راه خداوند متعال، تعاليم دين حنيف از جمله نماز، حجاب، اصلاح، گذشت، بردباري و ادب و قوانين آمد و شد و ديگر مفاهيم پسنديده را رعايت نمايد تا زيارتش گامي در مسير تربيت نفس براي پذيرش اين امور و تثبيت آثار آن تا زيارت‌هاي بعدي باشد. چنين است كه شركت در اين مراسم به منزله حضور در مجالس تعليم و تربيت امام عليه‌السلام خواهد شد. پس بر زائران است كه در مسير خويش، ذكر خداي متعال را بسيار بگويند و در هر گام و هر عمل خود اخلاص را در نظر داشته باشند و بدانند كه خداوند متعال نعمتي همتاي اخلاصِ در عقيده و گفتار و رفتار را به كسي عنايت نفرموده است و عمل تهي از اخلاص، با پايان زندگي دنيوي تمام مي‌شود؛ در حالي كه عمل مخلصانه، هم در اين دنيا و هم پس از آن، جاودان و مبارك خواهد ماند. خدا را خدا را در رعايت پوشش و حجاب! كه از مهمترين چيزهايي است كه اهلبيت (ع) حتي در سخت‌ترين شرايط كربلا به آن توجه داشته و خود والاترين الگوي آن بوده‌اند.
ايشان به اندازه آزاري كه از هتك حرمت خود ديدند، از هيچ رفتار دشمن آزرده نشدند. لذا بر همه زائران و به ويژه بر بانوان زائر فرض است كه شرايط عفاف را در رفتار و نوع پوشش و ظاهر خود حفظ نموده و از هر چه اين امر را خدشه‌دار ميكند (مانند پوشيدن لباسهاي تنگ و اختلاط‌هاي زشت و استفاده از زيورآلات ناروا) بپرهيزند؛ بلكه سزاوار است كه به منظور منزّه نگه داشتن اين مراسم مقدّس از شائبه‌هاي ناپسند، تا حد امكان، بالاترين مراتب عفاف را رعايت نمايند. ۴
آيت الله العظمي وحيد خراساني، انجام زيارت به نيابت معصومان عليهم‌السلام را به زائران توصيه مي‌نمايند:
سزاور است كساني كه از ايران مشرف مي‌شوند، به نيابت امام هشتم علي بن موسي الرضا عليه السلام بروند، و كساني كه از بلاد ديگر به آن حرم شرفياب مي‌شوند، به نيابت ساير معصومين (ع) مشرف شوند، و در اين سفر پربركت چون نائب آن مقام رفيع هستند، نظر عنايت حضرت سيدالشهداعليه‌السلام به آن نائبان به رعايت منوب عنه آنان موجب سعادت دنيا و عقبي است. ۵
آيت‌الله جوادي آملي معتقد است اهميت زيارت اربعين، تنها به اين نيست كه از نشانه‌هاي ايمان است؛ بلكه طبق اين روايت، در رديف نمازهاي واجب و مستحب قرار گرفته است. بنابراين همانگونه كه نماز، ستون دين و شريعت است، زيارت اربعين و حادثه كربلا نيز ستون ولايت است، امّا مهم آن است كه دريابيم نماز و زيارت اربعين انسان را چگونه متدين ميكند. ۶
پى نوشتها ۱-ميرزا جواد ملكي تبريزي، المراقبات، ترجمه كريم فيضي،
صفحه ۸۵.
۲- سايت تابناك، ۲۹ آذر ۱۳۹۲.
۳- سايت شفقنا.
۴- سايت آيت الله سيستاني، قسمت پرسش و پاسخ.
۵- سايت شفقنا.
۶- سايت شيعه نيوز.